Srpska muzika kroz vekove - Jovan Paču

Srpski lekar, kompozitor i pijanista Jovan Paču rođen je 17. marta 1847. godine u Aleksandrovu kraj Subotice. Njegov deda Aksentije je bio trgovac, a otac Jovan opštinski beležnik, dok je majka Jelena bila izdanak ugledne porodice Stojković. U rodnom Aleksandrovu završio je osnovnu školu, a šest razreda gimnazije u Subotici. Uporedo sa tim, pohađao je privatne časove klavira. Prvi učitelj muzike bio mu je Većeslav Soušek, kojeg je mladi Paču neobično voleo i poštovao. Naročito se oduševljavao delima Kornelija Stankovića, koji je u svoje kompozicije unosio narodne motive. Pačuova mladalačka muzička ambicija prenosila se i na društveni život. U večernjim časovima redovno je prisustvovao probama Pozorišnog društva srpskih dobrovoljaca, čiji je upravnik bio njegov ujak Teodor Prokopčanji. Kada je 1861. godine u Subotici mesec dana gostovalo Srpsko narodnog pozorište, koje je izvelo 15 tada najpopularnijih pozorišnih predstava, Paču je prisustvovao svakoj. Posle predstava, vreme je provodio u društvu sa upravnikom pozorišta Antonijom Hadžićem. Gotovo da nije bilo događaja koji su pokretali i organizovali subotički Srbi, a da mladi Paču nije bio deo njih, bilo kao aktivni učesnik ili pridruženi član. Otuda se među prvima pridružio i tek osnovanoj Srpskoj pevačkoj družini, čiji je osnivač i horovođa bio njegov bliski rođak, advokat Đura Manojlović. 

 

Godine 1866. Paču završava Protestantski licej u Kečkemetu, a zatim odlazi na studije u Peštu, naposletku u Prag. Razlog zbog kojeg je Paču otišao u Prag svakako se može pronaći u uticaju koji je njegov učitelj muzike Soušek imao na njega, ali i zbog drugih čeških muzičara koji su u našim sredinama bili prvi nastavnici muzike. Prag je tada bio i središte panslavizma. U tom gradu Paču je upoznao čuvenog Bedžiha Smetanu, sa kojim je privatno učio muziku. Uz romantičarski patriotski izraz, u njegovim kompozicijama se ogleda bidermajerski salonski stil virtuoznog karaktera. Mnoge narodne i građanske melodije harmonizovao je i za hor i za klavir. Pačuove kompozicije Srpski zvuci i Kolo veoma brzo su se izdvojile kao omiljene kod publike koja je često zahtevala da u toku večeri više puta budu izvođene. Koncertirao je širom Austrougarske, odnosno tamo gde su živeli Srbi, pa tako preduzima veliku turneju 1875. i 1876. godine. Tada nastupa u Novom Sadu, Zemunu, Beogradu, Pančevu, Vršcu, Velikoj Kikindi, Somboru, Subotici i Osijeku. Posebno veliki uspeh je doživeo na koncertu u Pešti 1878. godine, gde je ovenčan srebrnim lovorovim vencem. Godine 1885. Paču je kao prvi srpski pijanista u carskoj Rusiji nastupio u Kijevu, gde je održao čuveni Slovenski koncert. 

 

 

Posle Srpsko-turskog rata, zajedno sa učiteljem Tošom Kneževićem formirao je hor koji je od 1873. godine počeo sa nastupima. Paču je na koncertima hora redovno učestvovao bilo kao izvođač svojih kompozicija, bilo kao kompozitor horskih pesama ili kao horovođa. Postaje dopisni član Srpskog učenog društva 20. decembra 1884. godine, a godinu dana kasnije imenovan je za člana Književnog odeljenja Matice srpske. Poslednjih osam godina svog života Paču provodi u Zagrebu. Svoju ogromnu energiju usmerava ka širokom spektru društvenih aktivnosti u korist srpskog naroda. Postaje predsednik Uređivačkog odbora lista Srbobran, predsednik Srpske štamparije, jedan je od osnivača Srpske banke i društva Privrednik. Umire 30. oktobra 1902. godine.