Uroš Predić

„Nisam pošao sasvim novim, neslućenim pravcem, otvarao nove vidike, davao ton jednom pokolenju, stvarao ukus svome dobu i zabeležio svoju ličnu notu u listovima naše kulturne istorije. Štujući autoritet velikih preteča, koji su svojim delima dali normu priznavanju i nepremašenu kroz dugi niz vekova, ja sam se trudio da im se približim u otmenosti shvatanja, u iskrenosti osećanja, u tačnosti opažanja i u vernosti prikazivanja prirode u slici, a naročito čoveka i njegove duše.“

Tako je govorio srpski slikar Uroš Predić, koji se uz Paju Jovanovića i Đorđa Krstića smatra za najznačajnijeg predstavnika srpskog realizma. Predić je najviše ostao upamćen po svojim ranim radovima, u kojima je prikazao „stvaran” život običnih ljudi. Kasnije je dao veliki doprinos u crkvenom slikarstvu i portretima. Umetnikov opus obuhvata ukupno 1658 radova, a njegov legat se od 1954. čuva u Narodnom muzeju u Zrenjaninu. Tamo se nalazi umetnikova soba u okviru stalne postavke, a u depou muzeja smešten je legat od 900 njegovih crteža, zapisa i ličnih stvari. Sačuvana je i bogata prepiska Uroša Predića, oko 1700 dokumenata, u Muzeju knjige i putovanja u Beogradu. Predić je tokom života razmenjivao pisma i razglednice sa uglednim ljudima svog doba, kao što su Bogdan Dunđerski, Laza Kostić, Paja Jovanović, Bogdan Popović, Stevan Sremac, Stevan Stojanović Mokranjac i drugi.

Uroš Predić je rođen 7. decembra u Orlovatu kao najmlađi sin sveštenika Petra Predića i Marije, rođene Ilijević. U rodnom mestu je pohađao osnovnu školu, a potom nemačku školu u Crepaji. Gimnaziju je završio u Pančevu. Kada je saopštio da želi da se posveti slikarstvu otac ga je pitao šta će da radi kada mu u starosti oslabi vid i zadrhti ruka odgovorio je: „Ništa! Onda ne marim ni da živim.“ Kao vrlo darovit, dobio je stipendiju Matice srpske i 1876. otišao na studije u Beč gde je u klasi Kristijana Gripenkerla upisao Umetničku akademiju. Nakon diplomiranja, dve godine je proveo kao saradnik u privatnom ateljeu svog profesora, a radio je i kao njegov asistent na Akademiji. U to vreme po uputstvu Gripenkerla i arhitekte Hanzena izradio je 13 slika mitološke sadržine za friz Parlamenta u Beču. U rodni Orlovat vratio se 1885. godine, a od 1909. trajno se nastanio u Beograd. Prvi svetski rat proveo je u izbeglištvu u Kruševcu. Često je dolazio u Novi Sad, jer su ga slikarski poslovi vezivali za Maticu srpsku. Pozivan je mnogo puta da izradi portrete Matičinih časnika i dobrotvora, a radio je i nacrte za korice knjiga, kalendare i diplome.     

 

U Predićevom slikarskom opusu najviše su zastupljeni portreti, ikonografija, žanr i istorijske kompozicije, ređe predeo. U pokušaju da postigne što uverljiviju sličnost sa likom naručioca i insistirajući na prepoznatljivosti, Predić je postao hroničar građanskog društva svoga vremena. Godine 1885. u Pančevu je počeo sa slikanjem portreta po porudžbini, ponekad uz pomoć fotografija. Radio je najčešće reprezentativne portrete, glave ili biste. Uradio je čuvene portrete predsednika Akademije: Sime Lozanića, Stojana Novakovića, Jovana Žujovića, Jovana Cvijića, Đorđa Vajferta, Slobodana Jovanovića, Bogdana Gavrilovića i Aleksandra Belića. Tu su zatim i portreti Mihaila Petrovića, Ksenije Atanasijević, Brane Petronijevića, Živojina Mišića i drugih. 

Od žanr scena, poznata dela su „Vesela braća“ i „Siroče na majčinom grobu“, zatim „Hercegovački begunci“ i „Na Studencu“, a jedna od njegovih najpoznatijih slika je „Kosovka devojka“. Uroš Predić je oslikao ikonostas bečejske pravoslavne crkve i ikonostas u kapeli bečejskog veleposednika Bogdana Dunđerskog. Osim toga naslikao je i ikonostas crkve u Orlovatu, koja je izgrađena prema projektu Dragiše Brašovana.  

Poseban kvalitet kod Predića ima njegov crtež, što je posebno uočljivo u umetnikovim sačuvanim blokovima za skiciranje. U svom dugom stvaralačkom životu ostao je veran pravilima starih majstora i istrajao je na isticanju crteža i jasnoće kompozicije, pokazujući otpor prema težnjama mladih umetnika koji su se školovali u Minhenu i Parizu. Govorio je nekoliko jezika, nemački, francuski, engleski, i prevodio je srpske pesnike na strane jezike i strane književnike na srpski jezik. Zbog divljenja prema Danteu naučio je italijanski, pa je i u dubokoj starosti znao napamet skoro celu „Božanstvenu komediju”. Jedan je od osnivača društva Lada 1904, a za redovnog člana Srpske kraljevske akademije izabran je 1910. godine. Bio je jedan od članova delegacije Kraljevine Srbije na paviljonu Kraljevine Srbije na međunarodnoj izložbi u Rimu 1911. godine. Jedan je od osnivača Udruženja likovnih umetnika u Beogradu 1919. godine i njegov prvi predsednik. I u dubokoj starosti bio je pun radne energije i vedrine. Nekoliko meseci pre smrti peo se na stolicu da ređa neke slike u svom ateljeu, pao je i tom prilikom polomio nogu. Od toga se nikada nije potpuno oporavio. Ubrzo je umro 1953. u Beogradu, u svojoj 96. godini, kao najstariji srpski slikar. Prema sopstvenoj želji, sahranjen je u rodnom Orlovatu.