 |
Fridrih Veliki (1712-1786)
|
U ranijim vremenima nije uopšte bila retkost da se vladari bave komponovanjem muzike ili da sviraju neki instrument. Muzika je činila sastavni deo dvorskog života brojnih vladara, koji su neretko okupljali vrsne muzičare - kompozitore i izvođače. Sve do 19. veka muzičari su najčešće i delovali tako što su bili u službi bogatih aristokrata ili vladara. Međutim, i sami vladari poput Ričarda Lavlje Srce ili Henrija VIII ozbiljno su se posvećivali muzici. Oni su ujedno bili i značajni pokrovitelji ove umetnosti, što se u najvećoj meri može reći za vladare iz perioda prosvetiteljstva. Upravo je pruski kralj Fridrih Veliki bio jedan od najpoznatijih pokrovitelja umetnosti, a naročito muzike.
Fridrih Veliki je vladao Kraljevinom Pruskom u periodu od 1740. do 1786. godine. Bila je to jedna od najdužih vladavina u istoriji, duga gotovo pola veka. Pored vojnih uspeha, njegovo vreme ostaje upamćeno po pokroviteljskom stavu prema umetnosti. Tokom njegove vladavine izgrađene su neke od najpoznatijih građevina u Berlinu, poput Berlinske državne opere, Kraljevske biblioteke, rimokatoličke katedrale i Palate princa Henrija. Bio je i veliki kolekcionar umetničkih dela - slika i skultpura. Njegov omiljeni umetnik je bio Žan Antoan Vato.
 |
| Ana Dorotea Terbuš: Portret Fridriha II iz 1772. godine |
Zanimljivo je da je ovom vladaru bilo zabranjeno da se u mladosti posvećuje estetskim aktivnostima, verovatno zbog toga što je u to vreme bio više zainteresovan za umetnost i filozofiju nego za vojnu i ekonomsku snagu države, čije vođstvo treba da preuzme. Njegovo muzičko obrazovanje bilo je povereno Karlu Hajnrihu Graunu, koji ga je podučavao u komponovanju, kao i Johanu Joakimu Kvancu, koji je svog gospodara učio da svira flautu. Da je muzika bila važna i njegovim bliskim rođacima, potvrđuje i činjenica da je njegova starija sestra, markgrofica Vilhelmina od Bajrojta, bila lautista i kompozitor, dok je sestra od ujaka Ana Amalija pisala muziku.
 |
| Princeza Vilhelmina od Pruske (1709-1758) |
Markgrofica Vilhelmina od Brandenburga
Vilhelmina je bila najstarija ćerka Fridriha Vilhelma I i Sofije Doroteje, sestra Fridriha II, unuka britanskog kralja Džordža I. Ona je bila pokrovitelj muzike i uspešna kompozitorka. Svirala je lautu. Njen profesor muzike je bio Silvijus Leopold Vajs. Na njenom dvoru je delovao kompozitor Bernard Joakim Hagen, čija su dela za lautu bila veoma cenjena.
 |
| Ana Amalija od Pruske (1723-1787) |
Ana Amalija od Pruske
Ana Amalija je bila ćerka Fridriha Vilhelma I i Sofije Doroteje od Hanovera. Bila je ujedno mlađa sestra Fridriha Velikog. Ana Amalija je bila veoma posvećena muzici. Svirala je čembalo, flautu i violinu, a bavila se i komponovanjem. Njen profesor je bio Johan Filip Kirnberger, učenik Johana Sebastijana Baha. Ana Amalija je takođe bila pasionirani kolekcionar partitura, te je prikupila dela takvih kompozitora kao što su bili Georg Fridrih Hendl, Karl Filip Emanuel Bah, Georg Filip Teleman i Karl Hajnrih Graun. Njena bogata muzička biblioteka predstavlja veliki doprinos zapadnoevropskoj kulturi i danas se nalazi u Berlinskoj državnoj biblioteci.
Fridrih Veliki bio je pokrovitelj umetnosti i veliki ljubitelj muzike. Svirao je flautu i komponovao sonate i simfonije. Na njegovom dvoru su radili istaknuti stvaraoci - Karl Filip Emanuel Bah, Johan Joakim Kvanc, Franc Benda i Karl Hajnrih Graun. Nakon susreta sa Johanom Sebastijan Bahom 1747. godine u Potsdamu nastaje jedno od najznačajnijih dela muzičke istorije - Muzička žrtva. Volfgang Amadeus Mocart je 1789. godine nastupao pred kraljem Fridrihom i njegovom suprugom. Dobio je za to novčanu nadoknadu, kao i porudžbine za nova dela. Bili su to gudački kvarteti i klavirske sonate.
Letnja rezidencija u Potsdamu
Fridrih Veliki je u Potsdamu nadomak Berlina izgradio sebi letnju rezidenciju Sanssouci koju je veoma voleo. Ova palata je izgrađena u rokoko stilu. Nastala je iz kraljeve želje da ima mesto gde bi mogao da se odmori i opusti od ceremonijalnosti i pompeznosti berlinskog dvora. Sam naziv palate to i naglašava, jer fraza sans souci na francuskom jeziku znači bezbrižno, što određuje ovu rezidenciju kao mesto za odmor, a ne kao sedište moći. To je očigledno bilo najbolje mesto za muziciranje.
 |
| Adolf Mencel: The Flute Concert of Sanssouci |
Muzičari na Fridrihovom dvoru
Karl Filip Emanuel Bah
Nekoliko meseci nakon što je diplomirao pravo, Karl Filip Emanuel Bah, sin velikog baroknog majstora Johana Sebastijana i njegove prve žene Marije Barbare, dobio je nameštenje na dvoru prestolonaslednika Fridriha koji je 1740. godine postavljen za vladara Pruske. Tokom svog tridesetogodišnjeg boravka na berlinskom dvoru, Karl Filip je delovao kao dvorski muzičar i kompozitor, a imao je prilike da upozna vrsne muzičare tog vremena čija delatnost je učinila dvor pruskog vladara značajnim centrom muzičke umetnosti. Tokom boravka u Berlinu, Bah je napisao jedan od najvažnijih traktata iz oblasti muzičkog izvođaštva - Esej o pravoj umetnosti sviranja na klavijaturnim instrumentima.
Johan Joakim Kvanc
Iako je trebalo da nastavi očevim stopama, da i on postane kovač, Johan Joakim Kvanc se posvetio muzici. Učio je muziku sa ujakom Justusom Kvancom, ali i samostalno putem proučavanja dela velikih majstora. Svoje obrazovanje je upotpunio tokom velike evropske turneje, pa je tako posetio Rim, Napulj, Pariz i London, stupajući u kontakt sa vrsnim muzičarima tog vremena, kao što su Gasparini, Skarlati, Hendl. U decembru 1741. godine Kvanc postaje muzičar na dvoru Fridriha II, gde radi kao njegov nastavnik flaute i kompozitor. Njegov opus broji na stotine sonata i koncerata za flautu. Autor je traktata o umetnosti sviranja na flauti.
Karl Hajnrih Graun
Nemački kompozitor i operski pevač Karl Hajnrih Graun radio je kao dvorski kompozitor u službi Fridriha II počev od 1740. godine, pa sve do kraja svog života. Smatra se za jednog od najvažnijih nemačkih operskih kompozitora, pored Johana Adolfa Hasea. Njegova opera Cezar i Kleopatra izvedena je 1742. godine prilikom svečanog otvaranja Berlinske državne opere. Delo je poručio sam kralj Fridrih Veliki.
Franc Benda
Češki violinista i kompozitor Franc (František) Benda je dobar deo svoje karijere proveo radeći na dvoru Fridriha II. Ušao u službu ovog vladara 1732. godine, postao je član njegovog orkestra, a kasnije je dobio i poziciju koncertmajstora. U mladosti je svirao kao putujući muzičar po sajmovima, da bi potom počeo da uči violinu sa Johanom Gotlibom Graunom, Tartinijevim učenikom. Napisao je brojna dela poput simfonija, koncerata, sonata i kamerne muzike. Članovi porodice Benda su očigledno bili nadareni za muziku, jer su Francov brat Georg, ćerka Julijana i unuka Luiza bili kompozitori.
Susret Johana Sebastijana Baha sa Fridrihom Velikim
O poseti Johana Sebastijana Baha kraljevskom dvoru u Potsdamu 1747. godine saznaje se više detalja u Maloj hronici Ane Magdalene Bah. Posredstvom Bahovog sina, Karla Filipa Emanuela, stari kantor iz Lajpciga je pristao da se uputi u Potsdam, jer je kralj Fridrih više puta insistirao na tome da želi da upozna čuvenog majstora. Nakon dugog puta, Johan Sebastijan je bio veoma umoran, ali je kralj bio veoma nestrpljiv da ga upozna, te mu nije dao priliku ni da se presvuče. O tome piše kompozitorova supruga:
“Sebastijan, prilično umoran od puta i uzbuđen, morao se sada tako pojaviti pred kraljem i gotovo iz putničkih kola stupiti pravo u sjajnu odaju i blistavo društvo. Kasnije mi je pričao kako je cela palata bila bogata i blistava. Koncertna dvorana beše ukrašena velikim ogledalima i skulpturama, delom pozlaćenim, delo izvedenim divnim zelenim lakom, pult za note Njegovog Veličanstva beše od kornjačevine i metnički i bogato obložen srebrom. U muzičkoj dvorani se nalazilo i jedno raskošno čembalo, čiji su pedali i okvir takođe bili od srebra, futrole nekih instrumenata sastojale su se od istog skupocenog materijala od kojeg je bio napravljen i kraljev pult.”
Kralj Fridrih je ukazao veliko poštovanje i učtivost prema Bahu, a odložio je i uobičajeni večernji koncert na kojem je i sam svirao flautu.
„Proveo je Sebastijana kroz sve odaje dvorca i pokazao mu sedam fortepiana koje je sagradio Zilberman i zamolio ga da njemu i dvoru učini radost tako što će svirati na tim instrumentima. Tako je Sebastijan seo i svirao, a mnogi su mogli osetiti da su sada u dvoru bila dva kralja. Kad je Sebastijan isprobao sve Zilbermanove klavire sa čeikića, zamolio je kralja za neku temu za fugu, koju je htio odsvirati bez pripreme. Njegovo Veličanstvo je navelo temu, a Sebastijan ju je razvijao kao iz rukava...“
Narednog dana Bah je svirao orgulje u crkvi, a u večernji časovima ponovo je bio na dvoru gde mu je kralj tražio da napiše šestoglasnu fugu. Nakon povratka kući Bah je na osnovu te teme napisao Muzički žrtvu, posvetivši je kralju Fridrihu.
No comments:
Post a Comment