Osim članova porodice Štraus, plesnu muziku 19. veka pisali su i drugi kompozitori. Jedan od njih bio je Emil Valdtojfel, rođen 1837. godine u Strazburu, u muzičkoj porodici. Nakon što je prve poduke u muzici dobio od roditelja, studirao je klavir i kompoziciju na Pariskom konzervatorijumu. Godine 1865. postaje dvorski pijanista u službi carice Eugenije, a naredne godine i dirigent na dvorskim balovima. Nakon što je sa prvim valcerima postigao dobre uspehe, Valdtojfel se u potpunosti posvetio komponovanju plesne muzike. Napisao je oko 270 igara, a među najpoznatijim je valcer Klizači iz 1882. godine. Inspirisan mestom gde su Parižani najradije išli na klizanje, Cercle des Patineurs u Bulonjskoj šumi, Valdtojfel piše kompoziciju koja dočarava atmosferu zimskog dana u francuskoj prestonici. Isto mesto navelo je slikara Pjera Ogista Renoara da 1868. godine na platnu ovekoveči jednu od omiljenih zimskih aktivnosti.
Godišnja doba uvek su privlačila pažnju kompozitora, a muzika zaista poseduje odgovarajuća sredstva kojima može veoma slikovito da dočara vanmuzički svet. Zbog toga je takozvano tonsko slikanje, zasnovano na mimetičkom principu, postojalo još u renesansnoj i baroknoj muzici. Međutim, prirodu su naročito istančano i na poetičan način doživljavali kompozitori impresionizma, a među njima svakako najviše jedini istinski predstavnik ovog muzičkog stila – Klod Debisi. On je poput svojih kolega slikara bio fasciniran igrom svetlosti na površini vode ili snežnih pahulja u vazduhu, pisao je muziku koja dočarava promenljivost prirode u različitim dobima dana, a slušao je i zvuk vetra ili dobovanje kišnih kapi. To je bio tipičan muzičko-poetski svet ovog stvaraoca koji je i na klaviru umeo da, bez pomoći raznobojnih orkestarskih instrumenata, dočara nekakav vanmuzički predeo. U njegovoj zbirci „Dečji kutak“, posvećenoj ćerki Klod-Emi, nalazi se komad Sneg igra.
Na platnima impresionističkih slikara često možemo videti prikaz zimskog pejzaža sa tragovima ljudskih koraka u snegu. Verovali ili ne, to se može podjednako efektno dočarati i čisto auditivnim sredstvima, kao u Debisijevom komadu Tragovi u snegu, gde muzika prenosi na slušaoca utisak kao da je vreme ostalo „zarobljeno“ u pustom snežnom predelu.
Tokom muzičke istorije, najviše su se istakli italijanski, francuski i nemački odnosno austrijski kompozitori, da bi tek u periodu romantizma na evropsku muzičku scenu stupili i predstavnici nacionalnih škola. Literatura je tada obogaćena stvaralačkim naporima ruskih, čeških, norveških, finskih kompozitora. To doba je donelo i nešto izraženije prisustvo engleskih umetnika, koji su do tada nekako uvek bili nedovoljno prisutni u svetu klasične muzike, bez obzira na velike stvaraoce iz epoha renesanse i baroka. Interesantno je to što se u delima engleskih kompozitora s kraja 19. i početka 20. veka, poput Arnolda Baksa ili Frenka Bridža, često nailazi upravo na slikovite opise prirode i to baš u različitim godišnjim dobima.
Moju pažnju ovoga puta je zaokupila jedna kratka orkestarska kompozicija na temu zime iz opusa Frederika Delijusa pod jednostavnim nazivom Zimski pejzaž. Londonska publika je 10. maja 1915. godine prvi put imala priliku da čuje četvorostavačnu kompoziciju „Skice severne zemlje“. U drugom stavu ovog ciklusa Delijus uspeva da dočara gotovo beživotni zimski prizor tako što deli gudače na čak dvanaest deonica i ističe instrumente poput harfe, horne, klarineta i fagota. Moglo bi se reći da je Delijus ovde na tragu sličnih postupaka impresionista, ne samo po izboru teme nego i po upotrebi muzičkih sredstava.
Kada pred sobom imate jedan romantičarski simfonijski orkestar, onda je možda lako dočarati neku vanmuzičku pojavu, zato što na raspolaganju imate raznovrsne instrumente, od kojih svaki ima neku specifičnu boju i izražajne mogućnosti. Naravno, kao kompozitor morate znati kako to da istaknete, ali kako to postići kada imate samo gudački orkestar, koji zbog prisustva instrumenata iz iste porodice ima homogeni zvuk? To nam je pokazao čuveni barokni majstor Antonio Vivaldi u svojim violinskim koncertima pod nazivom „Godišnja doba“. On je kao vrsni poznavalac tehničkih, izražajnih i kolorističkih mogućnosti gudačkih instrumenata uspeo da dočara ono što možemo pročitati u tekstovima soneta koji čine sastavni deo partiture ovih toliko poznatih i popularnih ostvarenja. Tako u koncertu Zima mnoštvo furioznih pasaža, tremola ili srebrnkastih picikato nota u visokom registru violina verno dočaravaju svojevrsnu „ledenu“ atmosferu kompozicije.
Na kraju ovog kratkog osvrta na kompozicije pisane da dočaraju zimu vraćamo se veseloj atmosferi plesne muzike bidermajera. Predlažem da na vašu plejlistu omiljene zimske muzike dodate brzu polku Zimske radosti koju je 1862. godine napisao Jozef Štraus.
No comments:
Post a Comment