Tako čine sve - premijerna podela

Kada čitamo osnovne podatke o poznatim delima najčešće ne pročitamo ili ne zapamtimo imena pevača koji su premijerno otpevali sada poznate role. Zato mi se učinilo da bi baš takva tema bila zanimljiva ljubiteljima muzike. U ovom tekstu predstavljam vam pevače koji su prvi put izveli Mocartovu operu Tako čine sve.

Opera je premijerno izvedena 26. januara 1790. godine u bečkom Burgteatru. Libreto je napisao Lorenco da Ponte, koji je sa kompozitorom do tada već sarađivao na operama Figarova ženidba i Don Đovani. Mocart je imao na raspolaganju vrhunske pevače, što je naravno garantovalo uspeh kod publike. Svakom liku Mocart je poverio po dve arije, osim Don Alfonsu, ali prava vrednost dela leži u sjajnim duetima, tercetima i ansamblima, koji zahtevaju vrhunske pevače. 

Evo kako je izgledala podela uloga na premijeri pre više od dva veka: ljubavnika Guljelma pevao je Frančesko Benuči, a Feranda tenor Vinčenco Kalvezi; primadona Adrijana Ferareze del Bene, odlična pevačica, nešto manje kvalitetna kao glumica, pevala je ulogu Fjordiliđi, a uloga njene sestre Dorabele bila je poverena Luizi Vilanovi. Manje uloge bile su poverene Dorotei Busani, koja je pevala Despinu, i Frančesku Busaniju, koji je tumačio Don Alfonsa. 

Adrijana Ferareze – prva Fjordiliđi

Glas Adrijane Ferareze del Bene posedovao je tri značajne odlike – zvučan donji registar, sigurne visine i pokretljivost. To se najbolje može videti u ariji Fjordiliđi Come scoglio. Kako je Ferareze imala izražene duboke tonove, Mocart ih je u izobilju koristio, ali ne kao usputne tonove kraćeg trajanja. Ti duboki tonovi se nalaze na naglašenim delovima takta i pisani su u dugim notnim vrednostima, te je pevačica morala njima dobro da ovlada. Isto tako, Adrijana je lako pevala visine, a ponajviše velike intervalske skokove, pa je Mocart i to naglašavao u arijama. Ti skokovi su bili često preko oktave. Postoji anegdota o tome da kompozitor baš i nije voleo Ferarezeovu, koja je imala ružnu naviku da prilikom pevanja dubokih tonova jako otvara vilicu, a da zabacuje glavu unazad kada izvodi visine, pa je Mocart namerno pisao te skokove u spomenutoj ariji, ne bi li ona na sceni izgledala pomalo smešno. Osim toga, Mocart je pokretljivost Adrijaninog glasa iskoristio tako što je pisao duge koloraturne pasaže koji su obuhvatali gotovo čitav opseg njenog glasa. Ova arija i danas predstavlja jednu od najzahtevnijih za soprane, a ovako je peva Danijela Desi. 

Luiza Vilanova – prva Dorabela

Pevačica koja je na premijeri pevala ulogu Dorabele, italijanski sopran Luiza Vilanova, počela je svoju umetničku karijeru u Beču početkom sedamdesetih godina 18. veka kao igračica u jednoj baletskoj trupi. Zatim je postala operska pevačica u Italiji, da bi sredinom 1789. godine ponovo došla u Beč, gde se uspešno predstavila u ulozi Madam Lučile u operi L’arbore di Diana Visentea Martina i Solera. Kritika je tada prepoznala njenu šarmantnu pojavu, osećajnu i izražajnu glumu, kao i lep glas. Iako je upravo zbog svog angažmana u Beču i saradnje sa Mocartom Luiza ostala upamćena u muzičkoj istoriji, postoje podaci da se ona kao operska pevačica pojavljivala u gradovima poput Torina, Venecije, Milana, Padove, Napulja, Rima i Madrida. U Veneciji je 1794. godine pevala ulogu Karoline u Čimarozinoj operi Il matrimonio segreto, koja je nedugo pre toga premijerno izvedena u Beču. Neposredno pre nego što će tumačiti lik Dorabele na sceni bečkog Burgteatra, Luiza Vilanova je već ostvarila kontakt sa Mocartom, koji joj je namenio nekoliko arija. Jedna od njih je i arija Ahi cosa veggio...Vado, ma dove, koju je kompozitor napisao kao umetak u operu Il burbero di buon cuore Visentea Martina i Solera. 

Nije samo Fjordiliđi opasna. I Dorabela ima svoj trenutak histerije na sceni i to u ariji Smanie implacabili. Na ovom snimku možete videti i rečitativ Despine, koju peva Olivera Miljaković. 

Vinčenco Kalvezi – prvi Ferando 

Prvi Ferando u istoriji muzike bio je lirski tenor Vinčenco Kalvezi, koji je započeo svoju karijeru sedamdesetih godina 18. veka u Italiji. Bio je aktivan i u Drezdenu, potom je radio u Beču, a kasnije je bio angažovan kao impresario u rodnom Rimu. Iste godine kada je premijerno izvedena opera Tako čine sve, iz štampe je izašla knjiga „Grundsätze zur Theaterkritik“, u kojoj je Kalvezi predstavljen kao „jedan od najboljih tenora iz Italije sa glasom prirodno umilnim, prijatnim i zvučnim.“ Tačan datum njegovog rođenja i podaci o muzičkom obrazovanju nisu poznati. Krajem sedamdesetih i početkom osamdesetih godina pevao je u komičnim operama u Italiji. Dve godine je bio u Drezdenu, a potom 1784. godine peva na sceni Milanske Skale u operi Domenika Čimaroze. 

Naredne godine sa suprugom Terezom, pevačicom specijalizovanom za sporedne uloge, postaje deo trupe u bečkom Burgteatru. Pored Mocartovih, Kalvezi je učestvovao i u izvođenju opera Antonija Salijerija, Visentea Martina i Solera i Stivena Storačea. Veći deo 1788. godine proveo je kao član Pozorišta San Karlo u Napulju. Povukao se s operske scene 1794. godine i vratio u rodnu Italiju, gde je radio kao jedan od vodećih organizatora koncerata i pozorišnih dešavanja sve do 1811. godine. Nakon toga nije poznato gde je bio i šta je radio. 

Američki tenor Džeri Hadli peva Ferandovu ariju Un’aura amorosa. 

Dorotea Busani – prva Despina

Ova austrijska pevačica, rođena 1763. godine kao Dorotea Sardi, premijerno je izvela nekoliko zapaženih uloga tada istaknutih operskih kompozitora. Prvi put je tumačila ulogu Kerubina u Figarovoj ženidbi i ulogu Despine u operi Tako čine sve, ali je pevala i u operama Stivena Storačea, Đovanija Paizjela, Paskvalea Anfosija i drugih. Na bečkoj premijeri opere Tajni brak Domenika Čimaroze, koja je predstavljena u prisustvu cara Leopolda II, Dorotea je pevala ulogu Fidalme. Nastupala je i u italijanskim pozorištima, često sa mužem Frančeskom Busanijem. 

Dve Despinine arije peva Ana Mofo.