Muzičke prestonice - Beč, prva priča

Tokom istorije klasične muzike, u različitim stilskim epohama, izdvajali su se određeni gradovi koji su svojim bogatim umetničkim životom zaslužili epitet važnih centara produktivne i reproduktivne delatnosti. Ukoliko sagledamo viševekovni razvoj klasične muzike u Evropi, možemo primetiti da su se određene kulture, u manjoj ili većoj meri, zadržale tokom dužeg vremenskog perioda i istakle kao vodeće, poput nemačke, italijanske i francuske. U 19. veku u doba romantizma ovim glavnim muzičkim tokovima pridružuju se i one evropske kulture koje su do tada bile u pozadini evropske muzičke scene. U okviru određene kulture često su se izdvajali pojedini gradovi kao muzički centri u kojima je stvarao veći broj značajnih kompozitora, te su ponekad i određeni stilovi i pravci dobijali naziv prema tim središtima muzičke umetnosti, poput čuvene bečke škole (poznatije pod nazivom bečki klasicizam), potom manhajmske škole (kao nadasve značajne prethodnice epohe muzičkog klasicizma) ili različitih škola u Italiji (od kojih se posebno ističe napuljska škola iz 18. veka). Sasvim je razumljivo da su se takvi centri svojim muzičkim životom u određenom vremenu nametnuli kao veoma živahna i inspirativna središta iz kojih su se širili plodonosni uticaji i na druge delove Starog kontinenta. Jedna od najznačajnijih muzičkih prestonica je glavni grad Austrije, gde i dalje veliki broj studenata želi da studira muziku.

Osim što je više puta proglašavan za grad u kojem se najbolje živi, jer su ispunjeni visoki standardi po pitanju zdravstva, obrazovanja, zaštite životne sredine, pa i kulture, Beč je i danas jedan od najznačajnijih muzičkih središta Evrope. Ljubitelji umetnosti mogu da posete nebrojene muzeje u kojima se čuvaju vredna umetnička dela. Gužve se stvaraju pred čuvenim Poljupcem Gustava Klimta u Muzeju Gornji Belvedere, ljubitelji muzike mogu posetiti stan u kojem je živeo Mocart, prošetati Gradskim parkom i slikati se pred sada već toliko poznatom zlatnom statuom Johana Štrausa, kralja valcera. Oni sa dubljim džepom mogu uživati u melodijama zanosnih plesova na čuvenom Novogodišnjem koncertu, koji je podjednako privlačan i u svom televizijskom formatu, a ljubitelji opere mogu da čuju neke od vodećih operskih umetnika u Bečkoj državnoj operi. Za one koji imaju vremena da šetaju ulicama grada, gotovo na svakom koraku mogu da pronađu dokaz o bogatoj umetničkoj prošlosti grada. Recimo, da šetajući se od Hofburga prema Grabenu ugledaju tablu na jednoj žutoj zgradi, na kojoj piše da je tu živeo čuveni libretista Pjetro Metastazio. Samo par koraka dalje stoji natpis da je na tom mestu nekada postojala zgrada gde je kratko boravio Frederik Šopen. Nedaleko od Gradske kuće, na uzvišenju, stoji zgrada u kojoj je svojevremeno živeo Ludvig van Betoven, a malo dalje, u 19. bečkom okrugu, sačuvana je kuća u kojoj je kompozitor napisao Hajligenštatski testament. 

Jedna od najpoznatijih i najvažnijih kulturnih institucija u ovoj muzičkoj prestonici je Bečko društvo prijatelja muzike (Gesellschaft der Musik Freunde). Osnovano je 1812. godine sa ciljem da promoviše muzičku umetnost u svim njenim oblicima. Ova institucija zaslužna je za osnivanje Bečkog konzervatorijuma 1819. godine kao prve javne muzičke škole u ovom gradu, što se uvek prepoznaje kao jedna od najvažnijih karika u razvoju muzičkog života određene sredine, jer bez školovanih muzičara ne može se ni zamisliti njeno utemljenje. Kao još jedna od delatnosti Bečkog društva prijatelja muzike ističe se i organizacija koncerata i putem toga ujedno i ustanovljenje javnog koncertnog života u Beču. Što se tiče naučnog dela muzičke umetnosti odnosno teorijskih grana koje se bave njenim izučavanjem, takođe je važno da se spomene još jedna inicijativa ovog društva, koje se ogleda u sistematskom prikupljanju istorijskih dokumenata vezanih za muziku. Tako se danas arhiva Bečkog društva prijatelja muzike prepoznaje kao jedna od najdragocenijih na svetu, a svakako da je od najvećeg značaja upravo za austrijsku državu i njenu bogatu kulturnu tradiciju, koju je kao i svaku drugu neophodno sačuvati i proučavati. Ovo društvo je takođe zaslužno i za podizanje zgrade Bečkog muzičkog društva 1870. godine, koja se i danas navodi kao jedna od najprestižnijih koncertnih dvorana u svetu. Svake godine u prepodnevnim časovima prvog januara ljubitelji klasične muzike uživaju uz muziku porodice Štraus koja se izvodi na tradicionalnom Bečkom novogodišnjem koncertu, koji se održava u velelepnoj Velikoj sali Bečkog muzičkog društva. 

Elegantni i lelujavi ritmovi oplemenjeni prijemčivom melodikom, toliko tipični za bečke valcere, kao i druge vrste popularnih igara iz tog doba, mogu se svakog prvog januara čuti na tradicionalnom Bečkom novogodišnjem koncertu, koji je prvi put priređen davne 1939. godine u Velikoj sali Bečkog muzičkog društva, poznatoj po zadivljujućem enterijeru i odličnoj akustici. Ova zgrada dizajnirana je u neoklasičnom stilu po uzoru na antičke grčke hramove, poseduje pet koncertnih sala i nalazi se u samom srcu grada Beča. Mnogi poznati muzičari bliže i dalje prošlosti bili su na čelu ove nadasve ugledne ustanove, poput Johanesa Bramsa, Hansa Rihtera, Antona Rubinštajna, Herberta fon Karajana i Vilhelma Furtvenglera, a brojni dirigenti gaje posebnu naklonost prema ovom koncertnom zdanju. 

Osim toga, važno je spomenuti da je ova zgrada zapravo sedište Bečke filharmonije, jednog od nauglednijih orkestarskih ansambala u svetu osnovanog 1842. godine. O tome koliko je ovaj orkestar bio cenjen u svetu klasične muzike, što uostalom važi i danas, govore reči Riharda Štrausa o tome kako je nemoguće izreći dovoljno laskavu pohvalu o ovom ansamblu. Tokom svoje duge istorije orkestar Bečke filharmonije sarađivao je sa nekim od najproslavljenijih dirigenata u muzičkoj istoriji, a o njegovom značaju i prestižu svedoči i podatak da je svoju delatnost utkala u bogatu tradiciju evropske klasične muzike. O popularnosti ovog orkestra svedoče podaci da se na karte za njihove koncerte čeka i po nekoliko godina, a kao i svaki izvanredni ansambl krasi ga poseban zvuk koji se krije u instrumentima na kojima sviraju njegovi članovi. 

 

Što se tiče nekog opisa posla članova Bečke filharmonije na svakodnevnom nivou, moramo posebno naglasiti da se radi o obavezama koje svedoče o tome da posao profesionalnog muzičara nije samo divan kao što to sa strane posmatraju ljubitelji muzike. Oni koji sebi obezbeđuju egzistenciju profesionalnim bavljenjem muzikom bez sumnje više uživaju u svom svakodnevnom poslu od možda nekog službenika, ali to podrazumeva i naporne probe, nastupe i turneje, naročito kada se govori o takvim svetski priznatim ansamblima kao što je Bečka filharmonija. Ovaj orkestar prvenstveno deluje kao sastavni deo čuvene Bečke državne opere osnovane 1869. godine, u kojoj tokom jedne sezone od septembra do juna prirede oko 300 operskih i baletskih predstava, a pored toga održe i oko 90 koncerata u zemlji i širom sveta. Što se tiče značaja Bečke državne opere u domenu klasične muzike, moramo istaći da ona važi za jednu od najvažnijih operskih kuća na svetu, te da se internacionalni uspeh operskih pevača ceni po tome da li su nastupali na njenoj sceni. Svi oni koji iole poznaju razvoj muzičkog izvođaštva u našoj zemlji, mogu sa ponosom reći da su i poneki domaći umetnici imali to zadovoljstvo da pevaju na sceni Bečke državne opere, poput Biserke Cvejić, Melanije Bugarinović, Olivere Miljaković ili Radmile Bakočević. 

Austrijsku prestonicu pre svega prepoznajemo po klasičnoj muzici i izuzetno značajnim umetnicima koji su u tom gradu živeli i stvarali, a mnoštvo atraktivnih i istorijski vrednih zdanja uvek stvaraju atmosferu elegantne raspevanosti bečkog bidermajera ili jednostavne lepote Mocartove muzike. Neprevaziđeni intimni duh Šubertove vokalne lirike ili grandiozni zvuci poznoromantičarskog simfonizma jednog Bramsa, Bruknera ili Malera takođe su ostavili neizbrisivi trag u umetničkom životu ovog grada. Osim bogatog muzičkog života koji poseduje zavidnu tradiciju, u današnje vreme naročito je značajno ukoliko jedan takav centar umetnosti kao što je to Beč ulaže i u muzičko obrazovanje kako budućih profesionalaca tako i šireg auditorijuma.

Hor bečkih dečaka smatra se još jednim muzičkim biserom ove prestonice klasične muzike. Poreklo ovog hora povezuje se uz ime Maksimilijana I koji je za potrebe svoje Dvorske muzičke kapele oformio mali dečački hor koji bi pevao na misama i privatnim koncertima. Danas ovaj hor dečaka broji oko 100 pevača uzrasta između 10 i 14 godina, a godišnje održe oko 300 koncerata širom Evrope i sveta. Njihov bogat i raznovrstan repertoar obuhvata kompozicije različitih stilskih epoha klasične muzike, ali i ostvarenja iz sveta popularne i svetske muzike.